Экономист: Келесі жылы тариф 17-18 пайызға дейін қымбаттауы мүмкін

Биыл коммуналдық қызметтер ел бойынша орта есеппен 11% қымбаттаған.Бұл өсім инфляцияны қатты қоздыра бастағанда өкімет дабыл қағып, тарифтердіуақытша «қатырып» қоюға мәжбүр болды.

Серік Жұманғарин, ҚР Премьер-министрінің орынбасары – Ұлттық экономика министрі:

Біз бағаны көтермейміз деген жоқпыз. Біз тек уақыт жағынан кідіріс алдық.

Қысқасы, ендігі жылдың бірінші тоқсанынан кейін баға қайта өсе бастайтыны анық. Сұрақ – қаншаға қымбаттайтынында ғана. Ресми болжам мынандай:

Нұрлан Болатбаев, ҚР ҰЭМ Табиғи монополияларды реттеу комитеті төрағасының орынбасары:

Кем дегенде, сол 5-10% болады деп есептейміз.

Ал тәуелсіз сарапшының жорамалы, міне:

Бауыржан Ысқақов, экономист:

Келесі жылдың І тоқсанынан кейін бұл кем дегенде 17-18% қымбаттайды.

Неге тарифті ырықтандыру саясатын ұстанып отырмыз?

Ерділда Тәутенов, Экономикалық зерттеулер институты басқарма төрағасының орынбасары:

Амалсыздан жасалып жатыр. Себебі алдыңғы жылдары кейбір қалаларда жылу қазандықтарында апат болып, адамдарға жылу жетпей қалған жағдайлар болды. Егер біз тозығы жеткен инфрақұрылымды жаңартпасақ, мұндай жағдай көп орын алуы мүмкін.

Яғни коммуналдық инфрақұрылым тариф арқылы, дәлірек айтқанда халықтың төлемақысы есебінен жаңартылып отырмақ.

Нұрлан Болатбаев, ҚР ҰЭМ Табиғи монополияларды реттеу комитеті төрағасының орынбасары:

Нәтижесінде біз апаттық жағдайларды, тозуды 40%-ға дейін төмендетеміз деген мақсатымыз бар. Қазір 60-70%.

Сонда тұтынушы төлейтін қаражаттың қаншасы жүйені жаңалауға кетеді?

Нұрлан Болатбаев, ҚР ҰЭМ Табиғи монополияларды реттеу комитеті төрағасының орынбасары:

Тарифке төлеп жатқан сумманың 30-40%-ы инвестицияға, яғни күрделі жұмыстарға кетіп жатыр деп есептеуге болады.

«Тарифті инвестицияға айырбастау» деген осы. Мұндай жоба бізде бұрын болған. 2009-2015 жылдары. Бірақ ол кезде жоба сәтсіз аяқталған еді.

Бауыржан Ысқақов, экономист:

Ол инвестиция ретінде жаңартуға, модернизацияға кеткен жоқ. Керісінше жалақылары, қымбат жалға беру, көліктер деген сияқты әкімшілік шығындарға кетіп қалды. Сөйтіп біз оның нақ нәтижесін көре алмадық.

Енді сол бағдарламаны қайта қолға алып отырмыз. Бірақ атауы «Энергетикалық және коммуналдық секторларды жаңғырту» ұлттық жобасы деп өзгерді. Механизмі де сәл басқаша. Енді монополистер инфрақұрылымды жаңарту үшін несие алуға міндеттеледі. Сөйтіп тарифтен түскен табысты сол қарызды жабуға аударып отырады.

Нұрлан Болатбаев, ҚР ҰЭМ Табиғи монополияларды реттеу комитеті төрағасының орынбасары:

Жыл сайын «тарифті инвестицияға айырбастау», яғни күрделі жұмыстар жүргізу аясында 300 млрд қаражат тартып отырмыз. Осы тариф арқылы. Соның негізінде біз 3-4% тозығын төмендеу бойынша жұмыстар жүргізіп отырмыз.

Ұлттық жоба аясында осы бес жылда 13,6 трлн теңгені игеру көзделген.Оның ішінде 1 трлн-нан астам қаражат несиенің пайыздық сыйақысын субсидиялауға арналған. Ал уағында Оралдағы Жылу электр орталығын басқарған кәсіби энергетик Петр Своик тарифті көтеру арқылы инфрақұрылымды жаңғырту ісін сынға алды.

Петр Своик, Электроэнергетика саласы бойынша сарапшы:

Тариф арқылы жүйені жаңарту деген– өзін-өзі өлтіргенмен тең. Модернизацияны тарифтен тыс көздер арқылы жасау керек. Әрі шетелдік инвестицияға сенім артпаған абзал. Ұлттық инвестиция көзін табу қажет. Мәселен, Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорындағы қаражатты пайдалануға болар еді.

Экономист Бауыржан Ысқақов болса, коммуналдық нысандарға жеке инвестиция тартқан жөн деп есептейді.

Бауыржан Ысқақов, экономист:

Ауыл шаруашылығына, мұнай-газ секторына инвесторлар өздерінің бос қаражаттарын салу арқылы келеді. Сондай жүйені орнатуымыз керек. Сонда ғана нәтижесі болады. Әйтпесе, ең соңғы тұтынушыға бұл екі есе салмақ болып келеді.

Бірақ инвестор салаға келуі үшін де тариф тартымды болуы керек. Баға саясаты мен модернизация осындай «тұйық шеңберге» тоғытылған.

Нұрлан Болатбаев, ҚР ҰЭМ Табиғи монополияларды реттеу комитеті төрағасының орынбасары:

Мемлекеттік басқару емес, жеке басқару тиімдірек екені белгілі. Сондықтан ол бөлек жұмыс. Егер де тариф тиімді болатын болса, әрине, ол жеке кәсіпкерлерге де қызығушылық танытуы мүмкін.

Тариф құны әлеуметтік тұрғыдан да нәзік мәселе...

Петр Своик, электроэнергетика саласы бойынша сарапшы:

Тарифті екі себеппен өсіруге болмайды. Біріншіден, ол – инфляцияны қоздырушы фактор. Екіншіден, ол – әлеуметтің көңіл күйіне әсер ететін фактор. Сондықтан коммуналдық қызмет деген экономикалық емес, әлеуметтік мәселе. Оған біздің жағдайда нарық заңдылықтары жүрмейді.

Таңшолпан Жауынбай, әлеуметтанушы:

Әлеуметтануда, сонымен қатар экономикада «Social goods», яғни коммуналдық қызметтер адам өмірінің негізгі тіршілік минимумы деп айтады.Сол себепті тариф себепсіз қымбаттай беретін болса, адамдардың наразылығы туындайды.

Бауыржан Ысқақов, экономист:

Тарифтер басқа елдермен салыстырғанда арзан сияқты көрінеді. Бірақ оны халықтың төлем қабілетімен салыстырған кезде ол өте жоғары.

Таразының бір басында – ескірген инфрақұрылым, екінші басында – табысы онсыз да аз халықтың жүдеу көңілі тұр. Теңшеп ұстамаса, қай-қайсы да шытынап кетуі мүмкін...