Жаңалықтарды Telegram арнамыздан оқыңыз!Данияр Қайыртай, тілші:
Бізде тұтынушы ретінде мемлекеттік тілде қызмет алуды талап етудің екі жолы қалыптасты десек болады. Бірі – Оғаз Доған немесе Қуат Ахметовтердің мысалы. Қашанд а соңы дауға ұласады. Араға арандатушылар түседі, көрші ел даурығады, біздің тарап ақталады, сөйтіп талап етуші – қашып тынады не қудаланады. Ал екінші үлгіні – былтыр құрылған «Қазақша жаз» қозғалысы көрсетті. Олардың дүркін-дүркін талабынан кейін айғай-шу шыққанын естімедік. Соған қарағанда бұл мысал “үңгірдегі ұлтшылдыққа” жатпайтын секілді.
Мақсат Мәлік, «Қазақша жаз» қозғалысының бастамашысы:
Орыс тілімен салыстырғанда қазақ тілі Қазақстанда екінші планда тұр. Соны, кем дегенде, теңестіру керек. Және біздің әдіс ол – тұтынушы ретінде теңестіру.
Жалғас Ертай, «Қазақша жаз» қозғалысының бастамашысы:
Біздің негізгі мақсат – софт пауэр деп айтылады, яғни жұмсақ күш. Біз жұмсақ күш әдісін пайдаланамыз, біз ешқашан агрессияға жол бермейміз. Біз заңның аясында жұмыс істейміз.
Мақсат Мәлік, «Қазақша жаз» қозғалысының бастамашысы:
Қозғалыс мүшелерінің ережелері бар. 20 шақты пунктен тұрады. Ең бастысы – ешқашан ешкіммен ешқандай жағдайда ұрсыспау, агрессия көрсетпеу. Егер біреу комментарийде сізге қатысты агрессия білдірсе, оны не игнорлау керек, не сыпайы түрде түсіндіріп көру керек.
Жалғас Ертай, «Қазақша жаз» қозғалысының бастамашысы:
Коммьюнити құрудың негізгі идеясы қалай? Біз өзімізге ортақ термин ойлап табуымыз керек, өзімізге таныс сөздер ойлап табуымыз керек. Біз «тербеу» деп айтамыз, мысалы. Біз компанияға барар алдында: «кеттік, жігіттер, мына компанияны тербеп қайтайық» деп айтамыз. Және ол компанияны біз нысан деп айтамыз. Біз күнде бір нысанды тербеп отырамыз. Әлеуметтік желілердегі парақшаларына барып, қазақша да ақпарат беруін талап ете бастадық, сұрай бастадық, мәдениетті түрде, сыпайы түрде. «Бізге қазақша ақпарат бересіз бе, біз сіздің тұтынушыңыз едік» деген сияқты. Осыдан кейін адамдар бұл идеяның төңірегінде біріге бастады бір чатқа және бұл бізді ғана емес, мыңдаған адамды толғандыратын мәселе екені белгілі болды. Инстаграмдағы парақшада 6 мыңға жуық адам бар. Ал телеграмдағы парақшамызда 1 мыңнан астам адам бар.
Мақсат Мәлік, «Қазақша жаз» қозғалысының бастамашысы:
Осы 2 жылда 200-ден астам компанияны тербедік. Соның 40 пайызға жуығы қазақша жаза бастады немесе кем дегенде бір рет қазақша пост жасады, біз тербегеннен кейін. Біздің басты мәселе – SMM-шілер, парақшаның жүргізушілері кейде мән бермей кетеді. Басында қазақша жазады да кейін тастап кетеді. Ондай кезде қайтара тербеу керек болады.
Қозғалыс белсенділері «тербеу» кезінде кейде компания өкілдерінің қарсы уәжіне де тап болады. Ондайда «міне, менің талабым мұнда жазылған» деп көрсете қоятын заң да жоқ.
Мақсат Мәлік, «Қазақша жаз» қозғалысының бастамашысы:
Басты мәселе ол – әлеуметтік желідегі қазақ тілінің мәртебесін реттейтін заң жоқ. Әкімшілік құқық бұзушылықтың 75-бабы – тілдік дисркриминация, сондай заң бар. Сосын тұтынушы заңы. Осы екеуі ғана. Біздің бір мақсатымыз сол әлеуметтік желідегі қазақ тілінің мәртебесі туралы заңды енгізуге ықпал ету.
Бибарыс Сейтақ, тілтанушы:
Визуал ақпарат, біз көзбен көретін ақпараттың маңызы зор. Яғни қай тілге басымдық беріліп тұр, қай тіл құрметке ие, қай тілде сөйлеген жөн, қай тілде сөйлеуді үйренген жөн – соның бәрінен адамға символ жүзінде хабар беріп тұрады. Интернетке де сондай заң керек дегенмен келісемін. Бұл заңның ешқандай радикалдығы жоқ. Бұл қарапайым практикаға ұқсайды. Өйткені ол Қазақстанда әлдеқашан бар заңның жаңа замандағы, заманауи талаптарға жалғасуын көрсететін сияқты.
Данияр Қайыртай, тілші:
Жас белсенділер виртуалды әлемдегі тілдің мәртебесіне алаңдаулы. Ал депутаттар көрнекі ақпараттағы қазақ тілін реттеумен жүр. Қазір Парламентте көрнекі ақпараттың, сыртқы жарнаманың мемлекеттік тілде дұрыс жазылуы туралы заң жобасы қаралып жатыр. Дәл тілге қатысты бөлігі мақұлданып қойды десек те болады. Жақын арада заң президентке қол қоюға жіберілуі керек.
Қазыбек Иса, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты:
Біздің кешегі қабылдаған заңымыз бойынша, мемлекеттік мекемелер болсын, басқасы болсын, барлық жерде мемлекеттік тілде жазылады. Мысалы, мемлекеттік емес мекемелерде болсын, олардың бланкілері, маңдайшалары тек мем тілде жазылады. Ал қажет болған жағдайда... Мысалы, кәсіпкерлікті айтайық, мысалы дүкен. Шардарада, Қызылқұмда немес Қызылқоғадағы бір дүкенге «дүкен», «магазин» деп жазып қояды. Оның не керегі бар? Бұрын «және» деген міндеттейтін, бұрын «мемлекеттік тіл – қазақ тілінде және орыс тілінде» дейтін. Жаңағы Қызылқұмыңда да, Қызылқоғаңда да «және» деген соң жазуға тура келеді. Ал енді «қажет болған жағдайда» жазады, қажет болмаса жазып не керегі бар? Еркіндік беріліп отыр.
Данияр Қайыртай, тілші:
Әлеуметтанушы Рамазан Саттарұлы ғылымда «адамдардың критикалық массасы» деген түсінік барын айтады. Кез келген бастама не идея осындай топ қалыптасқанда ғана алға жылжиды. Сондықтан енді тілдің мәртебесі үшін күресте мемлекеттік аппарат еріктілерден құралған әлеуметтік топтардың соңынан ілесіп, оларды қолдаудың жолын іздеуі керек дейді.
Рамазан Саттарұлы, әлеуметтанушы:
Ешкіммен айғайласпай, ұрсыспай, сайтын көріп, медиаресурсындағы контентті талдау арқылы мемлекеттік тілде мен зәрумін, мұқтажбын деп талап етуі өте орынды. Сонда мына жастардың «қазақша жаз» деп жар салып жүріп, шамалары келгенше мемлекеттік тілді дамытуға қосқан үлестері біздің осы кезге дейінгі 30 жылдық еңбегімізге пара-пар.
Жалғас Ертай, «Қазақша жаз» қозғалысының бастамашысы:
Біздің жұмысымыздың нәтижесі ол – статистика емес, қазақша жазғандығы емес, белгілі бір қосымшаның қазақшаланғандығы емес, біздің жұмыстың нәтижесі – қазақша сөйлейтін адамның қала атмосферасында, қала территориясында жүріп, өзіне тиесілі ақпаратты, өзіне тиесілі, өзіне ыңғайлы тілде алуына жағдай жасау және оның мүмкін екенін көрсету. Әйтпесе біздің елде кез келген қазақша білетін адам орысшаға өте ыңғайлы көшіп кете алады. Бірақ «маған қазақша ақпарат беруің маңызды» деп айта алатын адамдардың критикалық массасы пайда болса, елдегі тіл проблемасы болмас еді, қазір біз айтып отырғандай…
Данияр Қайыртай, тілші:
Ал ондай «критикалық массаның» мақсаты – Ресей Сыртқы істер министрі Сергей Лавровтың мақаласында жазылғандай, “орыс тілінде сөйлейтіндерге қатысты ксенофобия көрінісін” тудыру емес, сюжет басында айтылғандай, мемлекеттік тілдің қолданысын орыс тілімен «кем дегенде теңестіру».
Данияр Қайыртай
