Таңшолпан. Жарапазан айту дәстүрінің тарихы тереңде

Қазақ даласына Ислам діні кең тарағаннан кейін пайда болған тұрмыс-салт жырларының бірі – жарапазан. Ол негізінен Ораза айында айтылады. Ел көңілін көтере жүріп, Ислам дінін насихаттау, жұртты шариғатқа, иманға ұйыту, береке-бірлікке, ізгілікке шақыруды мақсат етеді. «Жа-рамазан», яғни арабша «рамазан келді» деген сөзден шығуы мүмкін. Сонымен бірге жар, жарлау, жарғы, жар-жар сынды түрік-монғол халықтарындағы түпкі мағынасы заң, салт, кәде-ырым деген ортақ мәнде кездесуі – бұл атаудың арғы тамыры тереңде екендігін білдіреді. Жарапазан атауын кейде жарамазан, жадит, тіпті сахар деп те атап жатады. Мазмұны жағынан оны шартты түрде үшке бөлуге болады. Ең алдымен, жарапазаншы үйді, үй иесін мадақтаудан бастайды. Одан кейін Ислам дінінің шарттарын уағыздап, имандылыққа шақырып, өсиет айтады. Соңы бата берумен аяқталады. Ал, жарапазан айтуға қатысатын адам саны қанша болуы керек және оны кімдер айтатыны жөнінде ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынов былай деген: «Жарапазан - Рамазан деген сөзден шыққан. Ораза уақытында балалар, бозбалалар түнде үйдің тысында тұрып, жарапазан өлеңін айтады. Ораза ұстаған адамдар «сауап болады» деп, жарапазан айтқандарға құрт, май, ірімшік, бір шаршы шүберек, басқа сол сияқты нәрселер береді. Жарапазанды кәсіп етіп, Ораза уақытында ел аралап, күндіз жүріп айтатын үлкен адамдар болады. Жарапазанды екі адам болып жүріп айтады. Бірі жарапазан айтқанда, екіншісі қостаушы болады».